جلسه کارگروه تدوین دانشنامه کاربردی بنیاد قرآن با حضور آقایان حجت الاسلام والمسلمین سید مهدی حسین زاده دبیرکل بنیادقرآن، دکتر زمانی عضو شورای راهبردی بنیاد قرآن و دکتر شاه شرقی مدیر گروه پژوهشی روز گذشته تشکیل و جمع بندی حاصل مذاکرات جلسات گذشته را اعلام نمود

دکتر شاه شرقی اصول کلی تدوین دانشنامه کاربردی بنیاد قرآن را به شرح ذیل اعلام نمود:

چنانچه اشاره شد، یک دانشنامه از مجموعه‌ای مقالات مجزا تشکیل شده است و به عنوان هر کدام از مقالات، یک مدخل گفته می‌شود.

دو نوع اصلی دانشنامه عبارت است از

• مدخل کوتاه
• مدخل بلند

دانشنامه مدخل کوتاه متشکل از مقالات کوتاه بوده و در آن ترتیب الفبایی بر موضوع مقاله تقدم دارد. به این نوع دانشنامه، واژه نامه‌ای نیز گفته می‌شود و مطالب مربوط به دو مدخل حکمرانی و سیاست گذاری در قسمت ‹‹ح›› و ‹‹س›› بطور جداگانه آمده‌اند.

در نوع مدخل بلند که تک نگاشتی نیز نامیده می‌شود، موضوع بر ترتیب الفبایی تقدم دارد و تمام مطالب مربوط به حکمرانی از جمله سیاست گذاری، تحت مدخل حکمرانی آورده شده است. طول مقالات این نوع دانشنامه ممکن است به صدها صفحه بالغ گردد.

اولین گام در تدوین دانشنامه، انتخاب اصول و ضوابط مدخل گزینی است. منظور از مدخل سر واژگان دانشنامه است که عنوان مقالات منفرد آن را تشکیل می‌دهد.

شرط اول در انتخاب مدخل تعلق داشتن آن به زمینه موضوعی کلی دانشنامه (مانند دانش‌های کاربردی اسلامی) می‌باشد. در انتخاب مدخل، علاوه بر داشتن شرط اولیه، یعنی تعلق عنوان به حوزه‌های موضوعی دانشنامه، معیار عام این است که مدخل پیشنهادی صرفاً اسم یا لغت نباشد، بلکه مطلبی را افاده کند که بتوان برای آن مقاله‌ای (با حداقل طول انتخابی برای مقالات دانشنامه، مثلاٌ دویست کلمه) نوشت.

جهت توضیح موضوع کلی دانشنامه باید دو نکته مشخص شود:

• گستره موضوعی
• قلمرو

ضرورتا باید برای روشن شدن این مطالب ما مبانی تدوین این دانشنامه کاربردی را بررسی و اعلام و تدوین نماییم.

ابتدا موضوع جامعیت قرآن که می‌توان آن را به سه دسته تقسیم نمود:

• حداقلی
• حداکثری
• اعتدالی

با فرض پذیرفتن حداکثری موضوع بعدی مطرح می‌گردد که آیا قرآن مرجعیت علمی دارد یا نه و حدود آن چیست؟

• در صورت پذیرفتن مرجعیت علمی باید حدود آن تعریف گردد
• در نهایت ما مرجعیت علمی قرآن را پذیرفته و گستره این علوم را باید روشن نماییم
• کل دانش‌های مربوط به علوم ومعارف قرانی را می توان به دو دسته تقسیم نمود
• علوم قرآنی
• معارف قرآنی

با توجه به محتوای علوم قرآنی و مباحث آن در گستره موضوعی ما قرار نمی‌گیرد اما معارف قرآنی را می‌توان در مرحله اول جزء گستره موضوعی قرار داد ولی وسعت آن نیز ما را  مجبور به محدود نمودن بیشتر این دامنه می‌نماید تا بتوان دانش‌هایی که امروزه جامعه به آن‌ها نیاز بیشتری دارد و عمدتا مساله جامعه هستند اولویت دارد بپردازیم لذا در این گستره دانش علوم انسانی را به واسطه اهمیت و نقش آن در تمدن سازی و هدایت جامعه انتخاب کنیم. در علوم انسانی مباحث زیادی وجود دارد که بحث‌های نظری و نظریات مختلف است لذا از این گستره نیز تلاش می‌نماییم مباحث کاربردی را انتخاب نماییم، دانش‌هایی از قبیل سیاست و حکمرانی، اقتصاد سیاسی یا مکتب اقتصادی، جامعه شناسی توسعه مدیریت‌های مختلف اجرایی و… البته تعیین قلمرو دقیق‌تر این‌ها بستگی به بررسی مجد و بیشتری دارد که باید در جلسات دیگری انجام شود.

آقای شاه شرقی بعد از بیان اصول و مبانی موضوعی دانشنامه در ادامه به محدودیت‌های مدخل گزینی اشاره نمود:

پس از تعیین این معیارها باید محدودیت‌هایی برای مدخل گزینی تعریف کرد زیرا هر دانشنامه‌ای باید دارای یک پایان باشد و عمل انتخاب مدخل‌ها نمی‌تواند به طور نامحدود ادامه یابد. در این میان نیز شایان ذکر است مدخل گزینی از دو منبع صورت می‌پذیرد:

۱- دانشنامه فرهنگنامه‌ها اصطلاحنامه‌ها و تذکره‌ها

۲- مهمترین متون علمی موجود در حوزه‌های تخصصی

و با توجه به صفت کاربردی بودن دانشنامه و محدودیت‌هایی که در بالا ذکر شد در نهایت باید به متون علمی موجود در حوزه‌های تخصصی باید مراجعه کنیم.

در پایان جلسه مقرر گردید که در جلسه آینده نسبت به تعیین قلمرو دانش‌ها و مدخل‌های مربوطه اقدام گردد.